Διαβήτης: Η επιδημία του 21ου αιώνα, μπορούμε να τη σταματήσουμε;

Ελισάβετ Ηλιάδου MD, MSc

Παθολόγος με μετεκπαίδευση στο Διαβήτη

Επιδημιολογία του Διαβήτη

Τα τελευταία στοιχεία από την Διεθνή Ομοσπονδία του Διαβήτη (IDF) αποκαλύπτουν ότι 537 εκατομμύρια ενήλικες (20-79 ετών) στο κόσμο έχουν διαβήτη, 1 στους 10, ενώ το 2030 οι διαβητικοί θα είναι 643 εκατομμύρια, και το 2045 θα είναι 783 εκατομμύρια.  6,7 εκατομμύρια θάνατοι οφείλονται στο διαβήτη, 1 άνθρωπος πεθαίνει κάθε 5 δευτερόλεπτα από  διαβήτη, 966 δισεκατομμύρια δολάρια δαπανώνται για τη φροντίδα του διαβήτη, μια αύξηση της τάξεως του 316% τα τελευταία 15 χρόνια. 541 εκατομμύρια άτομα έχουν διαταραγμένη ανοχή στη γλυκόζη (προδιαβήτης) τοποθετώντας τα άτομα αυτά σε αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης διαβήτη τύπου 2. Αυτά τα στατιστικά  στοιχεία αφορούν το έτος 2021. Αυτή η νόσος είναι μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις του αιώνα για την υγεία, και παραμένει σε ανοδική πορεία.                                                                                     

Τι είναι λοιπόν ο διαβήτης;

Είναι πράγματι μια επικίνδυνη νόσος;

Γιατί πολλοί τον φοβούνται;

Μήπως έχω διαβήτη και δεν το ξέρω;

Θα γίνω κάποτε διαβητικός;

Πολλά ερωτηματικά που χρήζουν απαντήσεις. Ο διαβήτης είναι μία χρόνια νόσος, ύπουλη και συχνά μη ιάσιμη, αν και υπάρχουν περιπτώσεις υποστροφής του διαβήτη με συγκεκριμένα θεραπευτικά πρωτόκολλα (Diabetes Remission Program). Είναι ύπουλη γιατί πολλές φορές, ακόμα και όταν ο διαβήτης έχει προκαλέσει σοβαρές βλάβες σε πολλά όργανα, δεν δίνει κανένα σύμπτωμα. Έτσι πολλοί διαβητικοί ανακαλύπτουν ότι έχουν “ ζάχαρο”  αφότου υποστούν ένα έμφραγμα ή ένα εγκεφαλικό (επιπλοκές του διαβήτη). Είναι ένα νόσημα, που χαρακτηρίζεται κυρίως από την διαταραχή του μεταβολισμού της γλυκόζης, η οποία οφείλεται σε απόλυτη ή σχετική έλλειψη της ινσουλίνης ή και σε αδυναμία της ινσουλίνης να δράσει σωστά, με αποτέλεσμα την άνοδο της γλυκόζης στο αίμα. Με τα τελευταία επιστημονικά δεδομένα και με βάση την ολιστική προσέγγιση των ασθενών με διαβήτη, ο διαβήτης είναι η πιο σημαντική καρδιομεταβολική νόσος.

Υπάρχουν 3 κύριοι τύποι διαβήτη :                                                                

Ο διαβήτης τύπου 1, που αποτελεί το 10% των περιπτώσεων του διαβήτη, εμφανίζεται κυρίως στην παιδική και στην εφηβική ηλικία, αλλά και στη 3^η δεκαετία της ζωής μας. Χαρακτηρίζεται από πλήρη έλλειψη ινσουλίνης, γι’ αυτό ονομάζεται και ινσουλινοεξαρτώμενος, γιατί χωρίς τη χορήγηση ινσουλίνης ο ασθενής δεν μπορεί να επιβιώσει. Τα ακριβή αίτια δεν είναι γνωστά. Ευθύνονται γενετικοί παράγοντες, όπως  η κληρονομικότητα  και περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως οι ιογενείς λοιμώξεις, που θεωρείται ότι προηγούνται της εμφάνισης του διαβήτη τύπου 1, προκαλώντας την παραγωγή αντισωμάτων που καταστρέφουν τα β κύτταρα του παγκρέατος που παράγουν ινσουλίνη. Για το λόγο αυτό ο διαβήτης τύπου 1 είναι αυτοάνοσος.                                     

  Ο διαβήτης τύπου 2, που αποτελεί το 90% των περιπτώσεων του διαβήτη, εμφανίζεται , πιο συχνά στην ενήλικη ζωή, αλλά τα τελευταία χρόνια τόσο στη παιδική όσο  και στην εφηβική ηλικία, λόγω της αύξησης της παιδικής παχυσαρκίας. Χαρακτηρίζεται από σχετική έλλειψη ινσουλίνης ή και αδυναμία δράσης αυτής, με επακόλουθο την αύξηση της γλυκόζης στο αίμα. Και εδώ ευθύνονται γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες. Η κληρονομικότητα έχει μεγαλύτερη βαρύτητα στο διαβήτη τύπου 2. Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες  περιλαμβάνουν :  

α. Τη κακή και μη ισορροπημένη διατροφή υψηλής θερμιδικής αξίας και πλούσια σε υδατάνθρακες και λίπη.

β. Την παχυσαρκία και το υπέρβαρο, που αποτελούν ένα παγκόσμιο πρόβλημα δημόσιας υγείας και ιδιαίτερα στη χώρα μας.                                          

γ. Την έλλειψη σωματικής δραστηριότητας και τη καθιστική ζωή.            

Ο διαβήτης κύησης, ο οποίος εμφανίζεται κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και εξαφανίζεται μετά τον τοκετό. Οι γυναίκες με διαβήτη κύησης έχουν υψηλό κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη στη μετέπειτα ζωή τους.                                        

Η διάγνωση του διαβήτη τίθεται όταν το σάκχαρο νηστείας είναι ίσο ή μεγαλύτερο από 126 mg/dl ,ή μεγαλύτερο από 200 mg/dl στη 2^η ώρα στη δοκιμασία γλυκόζης ( καμπύλη γλυκόζης ).

Γιατί λοιπόν είναι επικίνδυνος ο διαβήτης;

Γιατί προκαλεί βλάβες στα μεγάλα  και στα μικρά αγγεία πολλών οργάνων (μικρο και μακροαγγειοπάθεια) και συγκεκριμένα : 

α. της καρδιάς  (στεφανιαίες αρτηρίες) προκαλώντας το έμφραγμα.                                     

β. του εγκεφάλου, προκαλώντας το εγκεφαλικό επεισόδιο.                                      

γ. των κάτω άκρων, προκαλώντας την περιφερική αποφρακτική     αρτηριοπάθεια, με κίνδυνο ακρωτηριασμού των κάτω άκρων.                                    

δ. των νεφρών, που μπορεί να οδηγήσει σε τελικού σταδίου νεφρική ανεπάρκεια και ανάγκη για αιμοκάθαρση.                                                 

ε. των οφθαλμών, προκαλώντας την αμφιβληστροειδοπάθεια, που μπορεί να οδηγήσει σε τύφλωση.                                                                                       

ζ. του νευρικού συστήματος, προκαλώντας την αυτόνομη και τη περιφερική διαβητική νευροπάθεια.                                                                    

Μπορούν να αποφευχθούν όλες αυτές οι επιπλοκές του διαβήτη;                

Βεβαίως και ναι, με τη καλή  ρύθμιση του σακχάρου, της αρτηριακής  πίεσης, της χοληστερίνης, με τη διακοπή καπνίσματος, τη τακτική άσκηση και την υγιεινή διατροφή.                                                                                   

Ποια άτομα είναι σε  υψηλό κίνδυνο για να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 και πρέπει να υποβάλλονται σε προσυμπτωματικό έλεγχο ΣΔ;                                                                                                                                 

1. Άτομα υπέρβαρα ή παχύσαρκα (ΔΜΣ ≥25 kg/m2) που έχουν έναν τουλάχιστον από τους παρακάτω παράγοντες:

• Οικογενειακό ιστορικό ΣΔ σε συγγενείς 1ου βαθμού (γονείς, αδέλφια, παιδιά)

• Ιστορικό υπέρτασης ή καρδιαγγειακής νόσου

• Ιστορικό δυσλιπιδαιμίας (υψηλά τριγλυκερίδια [>250 mg/dL], χαμηλή HDL <35 mg/dL])

• Γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών

• Καταστάσεις που σχετίζονται με αντίσταση στην ινσουλίνη (π.χ.μελανίζουσα ακάνθωση)

2. Ιστορικό προδιαβήτη τιμή γλυκόζης νηστείας > 100 mg/dl αλλά < 126 mg/dl ή > 140 mg/dl αλλά < 200 mg/dl στη 2^η ώρα στη δοκιμασία γλυκόζης (καμπύλη γλυκόζης).                                                     

3. Ιστορικό ΣΔ κύησης

4. Για όλο τον πληθυσμό μετά την ηλικία των 35 ετών

5. Λοίμωξη από HIV

 Εάν τα αποτελέσματα του προσυμπτωματικού ελέγχου είναι φυσιολογικά, θα πρέπει να επαναλαμβάνονται τουλάχιστον ανά 3ετία, με πιθανό πιο συχνό έλεγχο ανάλογα με τα αρχικά ευρήματα και τους παράγοντες κινδύνου.                                                                                 

Όσο πιο πολλοί παράγοντες κινδύνου συνυπάρχουν στο ίδιο άτομο, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα εμφάνισης διαβήτη. Για το λόγο αυτό, θα πρέπει να εφαρμόζονται στο γενικό πληθυσμό  προγράμματα  πρόληψης και έγκαιρης διάγνωσης του διαβήτη, έτσι ώστε να αναγνωριστούν τα άτομα υψηλού κινδύνου και να γίνει παρέμβαση στην εξέλιξη του διαβήτη τύπου 2 και άμεση αντιμετώπιση όσων διαγιγνώσκονται με διαβήτη στα αρχικά ακόμα στάδια. Συστήνεται αλλαγή του τρόπου ζωής (lifestyle) και συγκεκριμένα μια υγιεινή διατροφή, πλούσια σε φρούτα και λαχανικά, χαμηλή σε κορεσμένα λίπη, ζάχαρη και αλάτι, ενώ τα άτομα που είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα πρέπει να χάσουν βάρος. Να αυξήσουν τη σωματική δραστηριότητα με  περπάτημα καθημερινά για τουλάχιστον 30 λεπτά ή οποιαδήποτε άλλης μορφής άσκηση, όπως ποδήλατο, κολύμπι , χορός . Συστήνεται επίσης η διακοπή καπνίσματος, η αποφυγή του stress, ο καλός ύπνος (δεν πρέπει να είναι λιγότερος από 6 ώρες και περισσότερος από 8 ώρες) και η διατήρηση της καλής υγείας του εντέρου (υγιές εντερικό μικροβίωμα)      

Χρειάζεται λοιπόν ενημέρωση, ευαισθητοποίηση του κοινού και προτροπή για προληπτικό, προσυμπτωματικό έλεγχο, έτσι ώστε να σταματήσουμε την επιδημία  του διαβήτη τύπου 2.